türkiye cumhuriyeti madenî paraları ne demek?

Bu madde Türkiye Cumhuriyeti madenî paralarını göstermektedir.

İlk Türk lirası

1922-23'te alüminyum-bronz 2 1⁄2, 5 ve 10 kuruş ve nikel 25 kuruştan oluşan yeni bir madenî paralar tanıtıldı. Bunlar, Arap alfabesiyle yazılan son Türk madenî paralarıydı.

1934 yılında 1 lira değerindeki gümüş paralar basıldı, ertesi yıl bakır-nikel 1, 5 ve 10 kuruş, gümüş 25 ve 50 kuruş ve 1 Türk lirasından oluşan yeni bir madenî paralar basıldı. Alüminyum-bronz 1⁄4 kuruş paralar, 1940-1942 yılları arasında bu değeri taşıyan son paralardır. Nikel-pirinç paralar 1944'te 25 kuruşta gümüşün yerini almış, 1947-1949 yılları arasında piyasaya sürülen pirinç 1, 2 1⁄2, 5, 10 ve 25 kuruşla değiştirilmiştir. Gümüş 50 kuruş ve 1 lira 1948'de, bakır-nikel 1 lira 1957'de tedavüle çıkarıldı.

1958-1963 yılları arasında bronz 1, 5 ve 10 kuruş ve çelik 25 kuruş, 1 ve 2 1⁄2 lira, ardından 1971 ve 1974'te çelik 50 kuruş ve 5 lira piyasaya sürüldü. Alüminyum, 1975'te bronzun yerini aldı. Bu paralar ise 1980 yılına kadar basıldı.

1981 yılında enflasyonun hız kazanmasıyla birlikte 1, 5 ve 10 liralık alüminyum madeni paralar piyasaya sürüldü. Bunu zamanla daha yüksek kupürler izledi: 1984'te 20, 50 ve 100 lira, 1985'te 25 lira, 1988'de 500 lira, 1990'da 1.000 lira, 1991'de 2.500 lira, 1992'de 5.000 lira, 1994'te 10.000 lira, 1995'te 25.000 lira, 50.000 1997'de lira ve 1999'da 100.000 lira. Bu 2002'de 250.000 liralık madeni parayla zirveye ulaştı.

1928 öncesi

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tedavül Tarihleri
Ön	Arka	Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr
		100 Para <small>(2,5 kuruş)</small>	18.75	1.13
		5 kuruş	22.50	1.46
		10 kuruş	27.20	1.85
		25 kuruş	29.50	1.76

1928-1945

<table> <thead> <tr class="header"> <th>Resim</th> <th>Kupürdeğeri</th> <th>Teknik ölçüleri</th> <th>Açıklama</th> <th>Tedavül Tarihleri</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td>Ön</td> <td>Arka</td> <td>Çap mm</td> <td>Kalınlık mm</td> <td>Kütle gr</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>10 para (0,25 kuruş)</td> <td><center> 17.00</td> <td>1.22</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>1 kuruş</td> <td>18.50</td> <td>1.13</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>5 kuruş</td> <td>21.50</td> <td>1.32</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>10 kuruş</td> <td>25.50</td> <td>1.40</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>25 kuruş</td> <td>19.00</td> <td>1.10</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>25 kuruş</td> <td>19.50</td> <td>1.40</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>50 kuruş</td> <td>24.60</td> <td>1.48</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td>100 kuruş (1 Lira)</td> <td>29.00</td> <td>1.86</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td>1 Lira</td> <td>29.50</td> <td>1.93</td> </tr> </tbody> </table>

1945-1960

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tedavül Tarihleri
Ön	Arka	Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr
		½ kuruş	16.00	1.15
		1 kuruş	18.00	1.15
		1 kuruş	14.00	0.78
		1 kuruş	14.00	0.78
		2 ½ kuruş	21.00	1.15
		5 kuruş	16.00	1.24
		5 kuruş	17.00	1.26
		10 kuruş	18.10	1.30
		10 kuruş	21.00	1.26
		25 kuruş	22.60	1.33
		50 kuruş	20.00	1.35
		1 Lira	25.00	1.50
		1 Lira	27.00	1.45

1960-1975

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tedavül Tarihleri
Ön	Arka	Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr
		1 kuruş	14.00	0.76
		5 kuruş	17.00	1.20
		5 kuruş	0.70	1.35
		10 kuruş	21.00	1.15
		10 kuruş	1.50	1.35
		25 kuruş	22.60	1.57
		25 kuruş	1.27	4.00
		50 kuruş	25.00	1.55
		1 Lira	27.00	1.76
		1 Lira	1.57	7.00
		2 ½ Lira	30.00	2.19
		5 Lira	32.50	1.75

1975-1988

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tedavül Tarihleri
Ön	Arka	Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr
		1 kuruş	14.00	1.00
		5 kuruş	17.00	1.50
		5 Lira	21.00	1.80
		5 Lira	2.00	1.70
		10 Lira	25.00	1.80
		20 Lira	22.90	7.00
		25 Lira	26.90	2.20
		50 Lira	26.80	1.80
		100 Lira	29.60	11.00

1988-2005

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tedavül Tarihleri
Ön	Arka	Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr
		50 Lira	18.75	1.40
		100 Lira	20.75	1.40
		500 Lira	23.75	1.60
		1.000 Lira	25.50	2.20
		1.000 Lira	17.00	1.80
		2.500 Lira	27.25	2.20
		5.000 Lira	28.75	10.30
		5.000 Lira	19.50	2.60
		5.000 Lira	19.50	1.60
		10.000 Lira	23.50	2.10
		25.000 Lira	27.00	1.65
		50.000 Lira	28.00	2.60
		100.000 Lira	25.00	2.05
		25.000 Lira	17.00	-
		50.000 Lira	17.75	-
		100.000 Lira	21.00	-
		250.000 Lira	23.50

İkinci Türk lirası

2005-2008

1 Ocak 2005 ile 31 Aralık 2008 arasındaki geçiş döneminde, Türkiye'de ikinci Türk lirası resmi olarak "Yeni Türk lirası" olarak adlandırıldı. 2005 yılında 1, 5, 10, 25 ve 50 yeni kuruş ve 1 yeni lira değerinde madeni paralar piyasaya sürüldü. 1 yeni kuruş pirinç, 5, 10 ve 25 yeni kuruş ise bakır-nikel, 50 yeni kuruş ve 1 yeni Türk lirası bimetalik olarak basıldı. Tüm paraların arkasında Mustafa Kemal Atatürk portresi bulunmaktadır.

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tedavül Tarihleri
Ön	Arka	Çap mm	Kalınlık mm	Kütle gr
		1 Yeni Kuruş	17	1,65
		5 Yeni Kuruş	19,25	1,7
		10 Yeni Kuruş
		25 Yeni Kuruş	21,5	1,9
		50 Yeni Kuruş	23,85	1,95
		1 Yeni Türk Lirası	26,15	8,3

Avrupa Merkez Bankası'nın endişelerine rağmen, 50 yeni kuruş ve 1 yeni liralık madeni paraların boyutları ve kompozisyonları, sırasıyla €1 ve €2'luk madeni paralara açıkça benzemektedir. Ayrıca, o dönemde bir dizi otomat 1 yeni Türk lirasını €2 olarak kabul ettiğinden, Euro bölgesinde otomat kullanan işletmelerde (özellikle havalimanlarında) sorun yarattı. €2 kabaca dört kat daha değerli olduğundan, etkilenen otomat makinelerinin masrafları sahiplerinin pahasına yükseltilmesi gerekiyordu.

2009-günümüz

1 Ocak 2009'dan itibaren "yeni" ibaresi, ikinci Türk lirasından çıkarıldı ve Türkiye'deki resmi adı tekrar "Türk lirası" oldu; 1, 5, 10, 25, 50 kuruş ve 1 lira kupürler halinde "yeni" olmayan yeni madeni paralar piyasaya sürüldü. Ayrıca 50 kuruş ve 1 liralık madeni paraların iç ve dış alaşımları tersine çevrildi.

Resim	Kupürdeğeri	Teknik ölçüleri	Açıklama	Tarih
Ön	Arka	Çap	Kalınlık	Kütle
		1 kuruş	16.5 mm	1.35 mm
		5 kuruş	17.5 mm	1.65 mm
		10 kuruş	18.5 mm	3.15 g
		25 kuruş	20.5 mm	4 g
		50 kuruş	23.85 mm	1.9 mm
		1 lira	26.15 mm	8.2 g

Hatıra paralar

Hatıra paralar, 1 TL'nin arka yüzünün değişmesiyle tedavüle çıkarılmaktadır.

Dosya:1TL Sayıştay 150th reverse.png|Sayıştay'ın 150. Yılı (2012) Dosya:1TL Turkish Olympics reverse.png|Uluslararası Türkçe Olimpiyatları'nın 10. yılı¹ (2012) Dosya:1TL July 15 reverse.png|15 Temmuz şehitleri ve gazileri anısına (2016) Dosya:1TL Hagia Sophia reverse.png|Ayasofya'nın yeniden cami olarak açılması anısına (2020) Dosya:Gaziantep hatıra parası.png|Gaziantep'e gazi unvanının verilişinin 100. yılı anısına² (2021)